In Nederlands-Indië woonden enige duizenden Joods-Indische Nederlanders, verspreid over de gehele archipel. Tot aan het einde van de 18e eeuw werden Joden door de VOC niet toegelaten tot Indië. Daarna mondjesmaat. Ze gingen veelal volledig op in de koloniale samenleving en behoorden daarom direct tot de bovenklasse. Ze beleden hun religie achter de voordeur en alleen in Soerabaja was een synagoge. Het aantal groeide toen in 1940 de oorlog in Europa uitbrak en talloze Europese Joden vanuit Duitsland, Oostenrijk en ook Nederland hun toevlucht zochten in Azië.

De Japanners besloten na de inval in 1942 alles dat herinnerde aan Europa uit het straatbeeld te verwijderen. Er werden borden opgehangen waarop werd opgeroepen om ‘mensen met blauwe ogen’ te verraden. Europeanen werden opgesloten in kampen.

Uitzonderlingen maakten de Japanners voor ingezetenen met een nationaliteit van bondgenoten. Europeanen uit Duitsland, Oostenrijk, Italië, Bulgarije, Hongarije en Roemenië werden zo ontzien. Dat gold ook voor de vluchtelingen met een Joodse afkomst.

Druk uit Berlijn zorgde ervoor dat de Japanners in 1943 toch werk gingen maken van de ‘Joodse kwestie’. Initieel werden alleen de Joodse ingezetenen van niet-bondgenoten naar speciale Joodse kampen verplaatst, maar later kwamen ook de andere Joden.

De Japanners volgden de Duitse instructies overigens niet blind op. De kampen waren weliswaar net zo beroerd en wreed als de kampen waar andere Europeanen in leefden, maar er was geen sprake van vernietigingskampen.

Voor verwarring bij de Japanners zorgden ook de Joden uit het Midden-Oosten. Dat waren geen blanken, maar ook geen Aziaten. Tot grote ergernis van de Duitse bondgenoot, sloten ze deze groep initieel niet op.

Maar uiteindelijk moest de groep er ook aan geloven en verdween deze toch in een Joods kamp. Ook daar kregen ze een bijzondere status, want ze hadden eigen barakken waarin wel koosjer gekookt mocht worden. Het leidde tot jaloezie en begrip bij andere Joodse kampbewoners.

De Joodse gemeenschap had zelf al weinig sporen gecreëerd en de Japanners hebben de rest effectief verwijderd. In het huidige Islamitische Indonesië is het Jodendom geen erkende godsdienst. De weinige Joden die er nog wonen, belijden hun religie heimelijk.

Ter nagedachtenis aan deze vergeten groep slachtoffers zingt Lucette van den Berg tijdens de 15/8 herdenking in Zwolle een aantal liederen. De herdenking is vrij toegankelijk en begint in Park Eekhout in Zwolle om 19.20 uur.