Bij het Indië en Nieuw-Guinea monument in Park Eekhout in Zwolle stonden we op een plechtige manier stil bij gebeurtenissen uit het verleden. En bij de invloed daarvan op de dag van vandaag.
We hadden meer stoelen dan ooit en ze waren allemaal bezet. En daaromheen stonden stonden nog tientallen mensen, waaronder heel veel jongeren. Dat deed ons goed.
Samen met de Commissaris van de Koning dhr. Heidema luisterden we naar toespraken van Jasper Albinus, Generaal Spit en de Zwolse burgemeester Peter Snijders.
En er was natuurlijk muziek. Zangeres Lucette van den Berg zong diverse Joodse Liederen ter nagedachtenis aan de Joods-Indische Nederlanders. Het Zwolse Toonkunstkoor Caecilia zong stukken uit de Matthäus-Passion en de muzikale omlijsting was – zoals gebruikelijk – in handen van het Koperensemble van Muziekvereniging Excelsior.
Diverse veteranen en reservisten van Defensie verzorgden een erewacht.
Na afloop dronken we met elkaar in het park thee en koffie met daarbij hapjes en gebak van die andere zon. Het doet ons goed dat 15 augustus voor steeds meer mensen een bijzondere dag is, een datum waarop ze bovendien niet meer hoeven te vragen waar die vlag ook alweer voor is.
Madelein Spit is de eerste vrouwelijke opperofficier van de Koninklijke Luchtmacht en de tweede vrouwelijke opperofficier ooit. Ze werkt als vrouw in een mannenwereld en weet uit ervaring wat ‘invechten’ inhoudt. Generaal Spit bekleedde diverse functies bij de luchtmacht en was onder meer verantwoordelijk voor het project dat leidde tot de komst van de F-35 Joint Strike Fighter naar Europa.
We zijn bijzonder trots en dankbaar dat Generaal (Commodore) Spit namens Defensie spreekt op de 15 augustus Herdenking in Zwolle.
Namens de Indische Gemeenschap spreekt Jasper Albinus tijdens de 15 augustus herdenking in Zwolle. Albinus is dichter en spoken word artiest. Hij geeft workshops en treedt op in theaters en op festivals. Hij maakt vraagstukken rond identiteit, geschiedenis en politiek voelbaar.
De herdenking begint op 15 augustus om 19.20 uur. Locatie: Park Eekhout in Zwolle, bij het Indië- en Nieuw Guinea-monument.
In Nederlands-Indië woonden enige duizenden Joods-Indische Nederlanders, verspreid over de gehele archipel. Tot aan het einde van de 18e eeuw werden Joden door de VOC niet toegelaten tot Indië. Daarna mondjesmaat. Ze gingen veelal volledig op in de koloniale samenleving en behoorden daarom direct tot de bovenklasse. Ze beleden hun religie achter de voordeur en alleen in Soerabaja was een synagoge. Het aantal groeide toen in 1940 de oorlog in Europa uitbrak en talloze Europese Joden vanuit Duitsland, Oostenrijk en ook Nederland hun toevlucht zochten in Azië.
De Japanners besloten na de inval in 1942 alles dat herinnerde aan Europa uit het straatbeeld te verwijderen. Er werden borden opgehangen waarop werd opgeroepen om ‘mensen met blauwe ogen’ te verraden. Europeanen werden opgesloten in kampen.
Uitzonderlingen maakten de Japanners voor ingezetenen met een nationaliteit van bondgenoten. Europeanen uit Duitsland, Oostenrijk, Italië, Bulgarije, Hongarije en Roemenië werden zo ontzien. Dat gold ook voor de vluchtelingen met een Joodse afkomst.
Druk uit Berlijn zorgde ervoor dat de Japanners in 1943 toch werk gingen maken van de ‘Joodse kwestie’. Initieel werden alleen de Joodse ingezetenen van niet-bondgenoten naar speciale Joodse kampen verplaatst, maar later kwamen ook de andere Joden.
De Japanners volgden de Duitse instructies overigens niet blind op. De kampen waren weliswaar net zo beroerd en wreed als de kampen waar andere Europeanen in leefden, maar er was geen sprake van vernietigingskampen.
Voor verwarring bij de Japanners zorgden ook de Joden uit het Midden-Oosten. Dat waren geen blanken, maar ook geen Aziaten. Tot grote ergernis van de Duitse bondgenoot, sloten ze deze groep initieel niet op.
Maar uiteindelijk moest de groep er ook aan geloven en verdween deze toch in een Joods kamp. Ook daar kregen ze een bijzondere status, want ze hadden eigen barakken waarin wel koosjer gekookt mocht worden. Het leidde tot jaloezie en begrip bij andere Joodse kampbewoners.
De Joodse gemeenschap had zelf al weinig sporen gecreëerd en de Japanners hebben de rest effectief verwijderd. In het huidige Islamitische Indonesië is het Jodendom geen erkende godsdienst. De weinige Joden die er nog wonen, belijden hun religie heimelijk.
Op 15 Augustus 2023 staan we in Zwolle stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog. Bij het Indië- en Nieuw-Guinea-monument eren we de burgers en militairen die de dood vonden door oorlog, bezetting, gevangenschap en terreur in Oost-Azië tussen 1941 en 1962. De herdenking en kranslegging vindt plaats in Park Eekhout in Zwolle.
De reizende fototentoonstelling Ogen die Spreken doet op 5 mei Zwolle aan. Op Bevrijdingsfestival Overijssel kun je op 5 mei een groot aantal portretten bekijken. Scan de QR code bij de foto en dan lees je het verhaal achter de ogen.
Eén op de vijf Nederlanders heeft een directe relatie met voormalig Nederlands-Indië. We ontmoeten ze dagelijks en staan niet altijd stil bij die achtergrond. Vaak zien we het niet eens. Zo normaal vinden we de warmte van de andere zon.
De oorlog in Nederlands-Indië eindigde zeker niet op 5 mei. Formeel staan we op 15 augustus stil bij het einde van de tweede wereldoorlog in 1945. Maar in Indië hield het geweld aan en kreeg het slechts een andere naam. De portretten zijn opgewekt, maar achter de ogen leeft maar al te vaak een ander verhaal.
Op 15 augustus eert Zwolle bij het Indië- en Nieuw Guinea-monument in Park Eekhout de burgers en militairen die de dood vonden door oorlog, bezetting, gevangenschap en terreur in Oost-Azië tussen 1941 en 1962. Ook in 2022 en van die herdenking maakten we onderstaande film.
Robinson Jouwe treedt op tijdens 15 augustus herdenking in Zwolle.
Traditioneel presenteren we tijdens de 15 augustus herdenking in Zwolle, naast de muzikale omlijsting door het koperensemble van Excelsior, ook passende muziek van de andere zon of daardoor geïnspireerd. Tijdens de herdenking van 2022 zijn dat twee optredens van Robinson Jouwe.
Robinson Jouwe is pianist, componist en zanger. Hij zit in zijn laatste jaar aan het Utrechts Conservatorium. Robinson draagt zijn muziek op aan zijn opa Nicolaas Jouwe uit Papoea.
Tijdens de 15 augustus herdenking in Zwolle worden drie kransen en een bloemstuk gelegd.
Een kranslegging is een plechtige gebeurtenis, waarbij rouwkransen gelegd worden bij een graf of gedenkplaats. Na het verrichten van de kranslegging, doet de kranslegger een vaak paar passen achteruit en brengt hij een groet. Militairen doen dat door te salueren.
Bij de 15 augustus herdenking in Zwolle worden traditioneel drie kransen en een bloemstuk gelegd. Eén van die kransen wordt gelegd namens de Indische, Molukse, Papoea en Joodse gemeenschap. Die krans wordt in 2022 gemaakt door Winand Hazelaar.
Tijdens de 15 augustus herdenking 2022 in Zwolle is mensenrechtenadvocaat Fadjar Schouten-Korwa spreker.
Mensenrechtenadvocaat met Papoea roots Fadjar Schouten-Korwa zet zich actief in voor de bescherming van mensenrechten en rechten van inheemse volkeren. Fadjar is coördinator voor de Samenwerkende Organisaties voor West-Papoea, die zich actief inzet voor het waarborgen van de fundamentele rechten en vrijheden van de bevolking van West-Papoea, in het bijzonder het recht op zelfbeschikking van de Papoea’s naar internationaal recht. Fadjar is ook pro bono juridisch adviseur voor Stichting Hulp aan Papoea’s in Nood. Ten slotte is Fadjar bestuurslid van de Stichting Stop Ecocide, die zich ten doel heeft gesteld ecocide – grootschalige beschadiging of vernietiging van de natuur door menselijk toedoen – tot een misdaad te maken bij het Internationaal Strafhof.
